Dlaczego fundusze pasywne zyskują na popularności - czy aktywne zarządzanie ma jeszcze sens?

​Jeszcze dekadę temu fundusze aktywnie zarządzane były niemal jedynym wyborem dla inwestorów indywidualnych w Polsce. Menedżerowie funduszy, selekcjonujący papiery wartościowe i próbujący „pokonać rynek”, uchodzili za niedoścignionych specjalistów, których wiedza miała przekładać się na wyższe stopy zwrotu. Dziś sytuacja wygląda inaczej. Fundusze indeksowe, czyli pasywnie zarządzane instrumenty finansowe, zdobywają coraz większą część rynku – zarówno globalnie, jak i lokalnie. Światowy lider w tej dziedzinie, Vanguard, zarządza bilionami dolarów, a polscy inwestorzy mają dostęp do dziesiątek funduszy ETF oraz pasywnych funduszy inwestycyjnych dostępnych online. Czy to tylko moda? A może oznaka głębszej zmiany paradygmatu?

Czym różnią się fundusze pasywne od aktywnych?

• Fundusze pasywne (indeksowe) odwzorowują zachowanie wybranego indeksu (np. WIG20, S&P 500, MSCI World). Nie próbują „pokonać rynku” – ich celem jest naśladowanie jego wyników przy możliwie niskich kosztach.

• Fundusze aktywnie zarządzane są prowadzone przez zarządzających, którzy na podstawie własnych analiz wybierają, które instrumenty kupić, a które sprzedać, próbując osiągnąć lepszy wynik niż rynek (tzw. alfę).

Skąd rosnąca popularność funduszy pasywnych?

1. Niskie koszty zarządzania

Fundusze indeksowe są tańsze. Nie wymagają zaawansowanej analizy, zatrudniania zespołów analityków ani częstej rotacji aktywów. W efekcie:

• Średni koszt funduszu pasywnego (TER) to około 0,10–0,30% rocznie.

• Fundusze aktywne mogą pobierać 1,5–2,5%, niekiedy więcej, nie licząc opłat za sukces.

Różnica 1–2% w opłatach rocznie może wydawać się niewielka, ale w długim terminie prowadzi do ogromnych różnic w wartości portfela. To właśnie ten efekt kosztów kumulowanych skłania inwestorów do migracji w stronę funduszy indeksowych.

2. Wyniki – liczby nie kłamią

Wieloletnie badania (np. raporty SPIVA) pokazują, że większość aktywnych funduszy nie jest w stanie pobić indeksu w dłuższym horyzoncie. Przykładowo:

• W USA ponad 85% funduszy aktywnych przegrywa z indeksem S&P 500 w perspektywie 10 lat.

• W Europie i na rynkach wschodzących wyniki są nieco lepsze, ale tendencja jest podobna.

To podważa zaufanie do „umiejętności” zarządzających i kieruje inwestorów ku prostszym, statystycznie bardziej skutecznym rozwiązaniom.

3. Transparentność i przewidywalność

Inwestor wie dokładnie, co posiada fundusz indeksowy, gdzie skład portfela jest niemal identyczny z indeksem, który naśladuje. W przypadku funduszy aktywnych struktura portfela może się dynamicznie zmieniać i być trudna do zrozumienia dla przeciętnego inwestora. Pasywność oznacza spójność – a to, w świecie pełnym niepewności, jest wartością samą w sobie.

Kiedy aktywne zarządzanie może działać lepiej?

• Na rynkach niszowych – tam, gdzie indeksy są słabo skonstruowane, a płynność niska (np. rynki afrykańskie, frontier markets).

• W czasach silnych zawirowań – kiedy doświadczenie zarządzającego pozwala na szybkie decyzje w obliczu kryzysu.

• W sektorach specjalistycznych – np. biotechnologia, start-upy, spółki przed debiutem giełdowym.

• Gdy fundusz aktywny ma ograniczony rozmiar – małe fundusze są bardziej elastyczne i mogą korzystać z okazji, które większe fundusze indeksowe muszą pomijać.

Poza tym część inwestorów chce mieć kontakt z „żywym człowiekiem”, możliwością konsultacji, realnym wsparciem w zarządzaniu emocjami czy planowaniem finansowym. Tego nie da się łatwo zastąpić algorytmem.

Psychologia inwestora - pasywność kontra aktywność

Inwestowanie pasywne to nie tylko strategia, ale też postawa – akceptacja faktu, że „rynek wie lepiej”, i że zamiast go pokonywać, warto dać się mu nieść. Dla wielu osób to ogromna ulga i psychologiczne zabezpieczenie przed impulsywnymi decyzjami.

Z kolei aktywne podejście często wiąże się z większą potrzebą kontroli, zaangażowania i wiary w swoją sprawczość. Nie ma w tym nic złego – jeśli jest poparte wiedzą, narzędziami i umiejętnością oceny ryzyka.

Niektórzy inwestorzy łączą oba podejścia – np. trzon portfela oparty na ETF-ach i indeksach, a część aktywna przeznaczona na spekulacje lub inwestycje tematyczne. Jeśli interesuje Cię taka strategia, to odwiedź źródło informacji o funduszach indeksowych i tych aktywnie zarządzanych.

Co mówią dane z rynku?

Globalnie fundusze pasywne już w 2023 roku przewyższyły pod względem aktywów fundusze aktywne w USA. Trend jest podobny w Europie, a także wśród inwestorów instytucjonalnych.

Dla przykładu:

• W 2005 roku fundusze pasywne stanowiły 10–15% rynku amerykańskiego.

• W 2023 roku – ponad 50%.

• W Polsce udział funduszy indeksowych wciąż jest niski, ale rośnie dynamicznie, szczególnie dzięki rozwojowi ETF-ów dostępnych przez aplikacje inwestycyjne.

Przyszłość rynku - czy pasywność zwycięży?

Fundusze pasywne zrewolucjonizowały sposób, w jaki inwestujemy. Umożliwiły dostęp do globalnych rynków za ułamek ceny, zminimalizowały emocjonalność decyzji i dały przeciętnemu inwestorowi narzędzie o jakości instytucjonalnej. Inwestowanie to nie tylko technika, ale też emocje, wybory życiowe, cele i przekonania. Dlatego aktywne zarządzanie nie zniknie całkowicie – ale najprawdopodobniej stanie się dodatkiem, a nie fundamentem portfela.

Popularność funduszy pasywnych to nie moda – to efekt głębokiej zmiany w podejściu do inwestowania. Niskie koszty, przejrzystość, rosnąca dostępność i wyniki historyczne przemawiają za ich rosnącą dominacją. Aktywne zarządzanie nie traci całkowicie sensu, ale jego rola ulega redefinicji – z „domyślnej opcji” staje się narzędziem niszowym, selektywnie stosowanym tam, gdzie faktycznie może przynieść wartość dodaną. Jeśli jesteś inwestorem szukającym prostoty, konsekwencji i długoterminowego wzrostu – fundusze indeksowe mogą być właśnie dla Ciebie. A jeśli nie chcesz całkowicie rezygnować z wpływu na portfel – nie ma przeszkód, by połączyć oba podejścia.